Lungoni
Inditos istòricos
Su territòriu de Lungoni naschet in una piana pedrosa chi dominat s’istrintorzu de Longone. Oe est unu portu turìsticu de importu pro sa comunicatzione cun sa Còrsica. Sa tzitadina est su tzentru prus a in artu de sa Sardigna. Sa costa si distinghet pro sas ispiàgias biancas, de sas cales sa prus famada est s’ispiàgia de Rena Bianca, puru dae rocas granìticas mannas meda chi caraterizant totu su territòriu de sa Gaddura.
Popoladu in s’edade de su Brunzu, su territòriu presentat unu giassu nuràgicu de importu chi si narat “Lu Brandali” e una turre de cuntrollu de època ispagnola. Lungoni est nàschidu in s‘800 chèrfidu dae su Re Vittorio Emanuele I, e in italianu at leadu su nùmene dae sa mugere, Maria Teresa d’Austria-Este.
Su tzentru de sa tzitadina at paritzas crèsias fraigadas in sos tempos noos intre sas cales sa parrochiale de Santu Bitòriu Martire fraigada a inghìriu de su 1838 in ue b’at a intro elementos artìsticos de valore donados dae Maria Teresa D’Austria, si puru torrada a manizare cun interventos de acontzos in tempos non meda atesos.
Su comune de Lungoni ancora oe si distinghet pro sa bellesa de sas costas suas e est unu tzentru a manera prinzipale turìsticu in ue in istiu sas presèntzias addopiant cun sa bènnida de sos turistas.
Sa essida a fora de sos polìticos sardos e s'azardu de Sanna Corda e Cilocco
Sa proa ùrtima de torrare a atzèndere sa luta angioyana in su territòriu sardu chi s’est fata in Lungoni e in su territòriu a inghìriu dae su 13 a su 21 de làmpadas de su 1802, at faddidu s’abboju con un’Istòria chi oramai aiat miras divessas dae cussss de carchi annu prima, cando s’interventu frantzesu fiat prus de possibilidade intzerta. In sos primos meses de su 1798 sos polìticos sardos chi si nche fiant essidos in Còrsica ant insìstidu cun su diplomàticu Ginguené pro chi sa solutzione a sa “questione sarda” èsseret istada posta a s’atentu de su Diretòriu.
Sas isperàntzias pariant bonas, ca sa corte sabàuda matessi atztetaiat sa tzessione de s’ìsula in càmbiu de àteras terras padanas.
Sa nòmina de su fanàticu giacobinu Coffin a segretàriu pro sos afares de sa Sardigna at atzesu sas isperàntzias e sos chi si nche fiant essidos in Còrsica si sunt dados ite fàghere pro formare unu repartu in Bonifàcio isetende s’ocasione manna. Podet èssere chi sas cunditziones tropu favorèvoles ant rimandadu s’impresa dae parte de una Frantza interessada prus a sa conchista de terras de sa penìsula. Sa chistione s’est posta torra a meidade de su 1799, cando Angioy cabu reconnotu de sos sardos chi si nche fiant essidos a Parigi at presentadu su meravizosu Memoriale suo a su Diretòriu. Ma puru custu tentativu est istadu blocadu dae sos problemas internos a sa Còrsica e cussu chi deviat èssere unu corpus de ispeditzione est istadu tratadu in sa repressione de sa rebellia de Fiumorbo.
Sa proa de Sanna Corda e de Cilocco, chi Angioy oramai disillusu subra sas sortes de s’ìsula, no aprovaiat fiat obietivamente destinada a su fallimentu, pro sa mudadura de sas conditziones internatzionales. Sos pastores gadduresos chi los ant apogiados, si puru animados dae su coràgiu, no aiant sas calidades pro èssere soldados polìticos: sa capatzidade militare e s’ardore ideològicu. Si sunt ispèrdidos a manera fàtzile e carcunu s’est machiadu de traighimentu. Comente cunsiderare custu azardu de Cilocco e Sanna Corda, duncas? Forsis comente un’episòdiu chi ponet paris totu sas calidades positivas e negativas de sos sardos ispintos dae una disisperada e alluinada sidis de redentzione pro sa terra issoro chi non si podiat tratènnere.
Le capitaine Magnon: su “fundadore” de sa tzitade
Savoiardu de nàschida, s’ufitziale sabàudu Pietro Francesco Maria Magnon (1765-1813) est arrivadu in Sardigna in su 1799 a poi chi s’est rifiutadu de servire in armas sa Natzione frantzesa. Cun sa gàrriga de Luogotenente de sos Catziadores èsteros e Comandante de sa turre de Longonsardo, rapresentat unu sugetu de interessu mannu pro s’istùdiu de s’istòria sarda intre Setighentos e Otighentos. Sa timòria de sos giacobinos e sa netzessidade de torrare a sa lestra su controllu sotziale e polìticu a comente fiat primu in custa ala de terra proietada a setentrione ant dadu s’ispinta a progetare e a fraigare unu tzentru de “popolazione noa” cun s’isperàntzia chi puru chie viviat a sos lìmites de sa “sotziedade tzivile” (bandidos, contrabanderis, pastores) èsserat pòtidu vìvere in sa “popolazione noa” e los bìdere mudare “in sùdditos fedeles ”.
Est istadu pròpiu Magnon a s’ocupare de s’apoderamentu de sas àreas, de sa distributzione de sos fratzionamentos, de sas atividades de pianificatzione e de su controllu de sos traballos pro sa creatzione ex-novo de su tzentru de Lungoni. Magnon testimòniat s’operadu suo cun una currispundèntzia frecuente intre sos guvernadores de s’Ìsula e su Viceré matessi. De fede assoluta monàrchica, su militare Magnon at dadu proa pissighende e poi arrestende Cilocco, a poi de sa proa fata dae custu cun Francesco Sanna Corda in làmpadas de su 1802. Ammentat s’istòricu Carlo Pillai chi in cussa tzircustàntzia «at àpidu su cumandu de su repartu de su corpus de sos Catziadores èsteros e a siguru at àpidu un ruolu de primu pianu, tantu chi poi at dadu puru atestados a pessones chi aiant partetzipadu a s’ispeditzione» comente a unu tale Pietro Cabras Misorro, cunferidu in cabudanni de su 1802. Magnon est mortu in un’imbuscada in su 1814: sa fatzenda umana sua est firmada imbrigliada in sa malignidade e ostilidade de sa sotziedade agropastorale de cussa ala a tesu de sa Sardigna.
Bibliografia
– Antona, il complesso nuragico di Lu Brandali e i monumenti archeologici di Santa Teresa Gallura, Sassari, Delfino editore, 2005.
– Mori, Sardegna, Torino, Unione tipografico-editrice Torinese, 1966, p. 488
– Pillai, Il “fondatore”: Pier Francesco Maria Magnon in M. Brigaglia, L. Carta (a cura di), La rivoluzione sulle Bocche. Francesco Cilocco e Francesco Sanna Corda “giacobini” in Gallura (1802), Cagliari, Edizioni della Torre, 2003, pp. 209-223
Testos
L. Melas, A. Nasone, S. A. Tedde
