Florinas

Fiolinas

Gavino Sechi Bologna: sa teologia a su servìtziu de sa Sarda Rivolutzione

Su territòriu de sa bidda fiat abitadu finas dae s’antighidade e de custu tempus at bogadu a pìgiu, tra sa metade de s’Otighentos e sos primos annos de su Noighentos, repertos archeològicos bundantes e diversas testimonias monumentales comente a Domus de janas, Tumbas de sos gigantes e prus de trinta nuraghes. In su territòriu mannu a beru sunt istados individuados repertos  realizados in lajolu, rèsiduos de brocas   e àteros manufatos de edade clàssica chi ammustrant s’importàntzia de su territòriu, rugradu dae istradas chi si aberint tra su cabu de susu e su cabu de giosso de s’Ìsula.

Su topònimu Figulina est de orìgine latina e cunfirmat de s’esistèntzia de fainas bundantes de artesania in su territòriu. Su nùmene de logu abarrat galu in su medioevu e inditat  sa Curadoria de su Giuigadu de Torres, distretu froridu chi aiat istrangiadu diferentes òrdines monàsticos .

Sas imprentas de custu tempus antigu si podent bìdere in sa crèsia de campagna de Santu Lenardu, unu edifìtziu piticu in istile romànicu connotu finas cun su nùmene de “crèsia de sos Giuncos”, acontzadu in èpocas in fatu e chi oe in die est abbandonadu. In su medioevu tardu cròmpit a sos Malaspina a Serafino de Montañas e a pustis a famìlias feudales, comente a sos Aymerich, chi aiant detentu Fiolinas finas a sos annos Baranta de su sèculu XIX.

Eroes Angioyanos

Su 17 de cabudanni 1796 sighidores meda de Angioy aiant intentadu de torrare a conchistare sa tzitade de Tàtari e liberare sos sustenidores de sa rebellia galu presoneris. Intre sos artèfitzes de sa mancada invasione andant ammentados sos frades florinesi Paolo e Giovanni Marellas, chi ant a pagare su coràgiu issoro cun sa tortura e sa cundenna a sa galera 10 annos.

logu

Sa Crèsia parrochiale de s’Assunta

De s’edifìtziu antigu medievale no abarrant prus rastros ladinos: s’edifìtziu de sa crèsia de s’Assunta is in època moderna benit manigiada in prus bias, comente a sa restruturatzione de su prospetu printzipale, esecutadu in su 1630 in pedra calcàrea locale cun su portale incroadu e sos capitellos arrichidos dae fògias de forru istilizadas. Intro b’at una navada ebbia e presentat sas capellas laterales comunicantes pro mèdiu de aberturas a arcu e addechint sa crèsia sos artares de linna, traballados cun istile locale.

Florinas - Altare maggiore della chiesa parrocchiale dell'Assunta
Florinas - Altare maggiore della chiesa parrocchiale dell'Assunta
logu

Santa Rughe

In su Seschentos sa Confraternita fiolinesa de s’Oratzione e  de sa Morte aiat incumandadu, a unos cantos  mastros obreros de su logu, su fràigu de custu edifìtziu piticu: a subra de una formighedda chi s’agat in s’intrada costana est iscrita sa data de acabu de sos traballos de s’edifìtziu.

S’intrada a sa crèsia est incuadrada intre duos antariles subra de sos cales sunt isculpidos a bassu-relevu duas colunnas fintas tortojadas e imboligadas cun sarmentos, sas colunnas sunt cumpridas  cun capitellos de istile de su Rinaschimentu e sa cembrana est isculpida cun motivos fioridos e presentat a su tzentru una conchedda de un’ànghelu. S’artare mannu est unu retàulu de linna de su Seschentos est cumpridu cun ricuadros pintados dae su Gorini. Sa crèsia rapresentat galu oe sas iscenas de sos ritos de sa Chida santa.

Florinas, Chiesa di Santa Croce
Florinas, Chiesa di Santa Croce
Pessonàgiu istòricu

Baccio Gorini

Dae pagu tempus unas cantas telas atribuidas a Baccio Gorini, sunt istadas torradas a assentare in sa Parrochiale, su pintore toscanu fiat arribbadu a su Rennu de Sardigna in sos primos chimb’annos de su 1600.
Artista deghidu, aiat retzidu rechestas numerosas pro sa realizatzione de unas cantas telas, siat in su cabu se  subra e finas dae sos “obreres” de Fiolinas. Si fiat distintu pro sa delicatesa de su disinnu e s’impreu sàbiu de sos colores. Intre sos traballos suos s’ammentant sa “Bisione de Santu Uberto”, sa “S’incravamentu de Cristu cun sa Veronica”. Segundu unas cantas informatziones si fiat cojuadu in Fiolinas, inue at a mòrrere in su 1628.

Pessonàgiu istòricu

Gavino Sechi Bologna

Sa persone de Gavino Sechi Bologna si podet allistare, comente a cuddas serentes a Francesco Muroni e Francesco Sanna Corda, a cudda filera de teòlogos rivolutzionàrios chi aiant sighidu a Angioy finas a su lìmite prus mannu, paghende·nde in manera marigosa sa detzisione.

Laureadu in teologia in s’Universidade de Tàtari, Gavino Sechi Bologna teniat 65 annos cando su Logudoro fiat istadu investidu de sa fogòria de sa rivolutzione chi ispinghiat a bortulare su règimene feudale. Su contributu suo fiat istadu importante meda pro a sa deruta de su resistènzia de sa pala de sa feudalidade chi galu fiat forte in sa tzitade de Tàtari, cando aiat reclutadu unos cantos fiolinesos pro los giùghere a s’assiliada, faghende in prus arribbare a sos assediadores pane e binu pro li dare cunsolu. Aiat partetzipadu in manera ativa a su guvernu de s’alternos in sa capitale de su Logudoro, manifestende in manera ladina sas ideas rivolutzionàrias suas.

Cumbuntu a beru chi su pranu frantzesu pro invàdere s’ìsula esseret imbeniente si fiat impignadu pro chi Angioy martzaret cara a Casteddu. L’aiat acollidu a Fiolinas, ue in sa parrochiale si fiat regorta una truma bènnida finas de sas biddas serentes, a sa cale s’alternos aiat espressadu in italianu su programa suo, mentras Gavino Sechi Bologna e Francesco Muroni bortaiant in sardu pro su pòpulu chi fiat acudidu a l’ascurtare.

Cando s’agiudu frantzesu si fiat riveladu farsu a pustis de sa paghe de Cherasco, provochende sa deruta de sos angioyani, Gavino Sechi Bologna no fiat torradu a Fiolinas timende pro sa vida pròpia. Incurpadu d’èssere unu de sos capos de sa trama angioyana, fiat istadu incurpadu a deretura de àere mortu de tres òmines. Prelevadu pro fortza dae su cunventu de sos Minores in Tàtari ue aiat agatadu amparu, benit giutu su 22 austu de su 1798, a s’edade de 68 annos a Casteddu Sardu iscortadu dae 25 dragones. A pustis de una lìtera a su vitzerè in sa cale pregaiat piedade, su matessi vitzerè si fiat ativadu pro sa liberatzione, otenende su dinnegu de sas autoridades tziviles e eclesiàsticas. Aiat sighidu in sos annos in fatu a espònnere sas resones suas a su vitzerè, denuntziende sa cunditzione sua de poberesa e su disìgiu de torrare a Fiolinas. A pustis de unas cantas rispostas negativas, de issu si fiat pèrdida cale si siat nova.

Florinas - Via Sechi Bologna
Florinas - Via Sechi Bologna
logu

Santu Frantziscu

Unu massaju ricu de sa bidda de Fiolinas de su sèculu XVII aiat chertu fraigare una crèsia dedicada a Santu Frantziscu. Sa festa, intre sas prus partetzipadas de sa regione, fiat tzelebrada a tempus de binnenna pro custu sos abitantes chi partetzipaiant fiat unu nùmeru bundante, dende grandu ispantu a s’eventu. Gràtzias a sas cartas de archìviu ischimus chi a metade de su Setighentos b’aiant cuncurtu 16 preideros e fiant istados organizados ispuntinos bundantziosos.

Florinas - Chiesa San Francesco
Florinas - Chiesa San Francesco
logu

Oratòriu de su Rosàriu

In passadu sos oratores teniant funtzione subsidiària a sas crèsias printzipales e custu de Fiolinas, nòdidu cun s’apellativu de Chesighedda, fiat istadu fraigadu pro voluntade de una Confraternita locale, fortzis in su Seschentos. Est in istile chi torrat a su cussu clàssicu  e est situadu subra de una iscala.

Florinas - Oratorio del Rosario
Florinas - Oratorio del Rosario

Funtanedda

Fatu istòricu
logu

Su 27 nadale de su 1850 unu bentu malu surbaiat a Fiolinas: acanta a Funtanedda a s’arbèschida su giòvanu (28 annos) Giovanni Tolu aiat agredidu su preìderu Giovanni Masala Pittui, retentu responsàbile de sos males de su corspu suo chi non si podiant ispiegare e de sa fine de su coju cun Maria Francesca,  giòvanedda a beru, de pagu prìngia. Sos contos de unu de sos bandidos prus famados de sa Sardigna de s’Otighentos naschent in  custu giassu, logu de importu finas pro s’istòria literària sarda.

Bibliografia

Piero Atzori, Sassari, il Carmine e gli angioyani, Lecce, 2021
Wally Paris, Arte a Florinas, Cargeghe, 2006
https://bit.ly/3FmZgPD
https://bit.ly/402Kzur

Testos
A. Nasone, S. A. Tedde

Fotografias
S. Merella, S. A. Tedde

Si torrat gràtzis a
Comune di Florinas, dott. Salvatore Merella

Discoberi puru